- ZÜMRÜT ANAMUR -HOŞGELDİNİZ - Halk Oyunları & Folklör

ANAMUR YÖRESİ FOLKLORU

Anamur'da folklor ürünleri dağ köylerinde halâ canlı olarak bulunmaktadır. Anamur'un yerleşim merkezi turizme açık olduğundan bu ürünlere pek rastlanılamamakta ancak tamamıyla da silinmemiştir. Yörede yaşayan insanların çoğu yörüktür. Türk töresi yörüklerde halâ yozlaşmadan uygulanır. Bu törede kadın daima erkeğinin yanındadır. Onun en büyük destekçisidir. Erkek davarı otlatıyorsa, kadın oğlağın peşindedir.
Bu gelenekler oyunlara da yansımıştır. Oyunlar yalnız oynandığı gibi kadınlı ve erkeli de oynanabilir. Fakat Zeybek oyunları yalnız erkeklerle oynanır. Kadın oynamaz. Oyunlar ya halka biçiminde ya da karşılıklı serbest olarak oynanır. Zeybek oyunları hariç diğer oyunlarda elde tahta kaşılar bulunur. Kaşıklar müziğin ahengine göre seslendirilir. Oyun müzikleri bir an yavaşlayan, bir an hızlanan kıvrak ezgilerdir. Bir an yavaşlayan, bir an hızlanan bu türkülerin oyunlarında, davar koyun gibi yörüğün hayatının bir parçası olan hayvanların yaşayışlarının, sarp Toros dağlarındaki hareketlerinin izleri apaçık görülür. Kaşık sesleri yamaçlardan yuvarlanan çakıl taşlarının seslerini ve yankılanmalarını andırır. Bir bakarsın sahilin sıcaklığı gönüllere vurur bu türkülerde....
Yöre oyunları, türküleri çalgı eşliğinde söylenerek oynanır. Bu oyunlar yöre halkının karakteri gibi canlı ve kıvraktır. Kışı sahilde yazı Taşeli yaylalarında geçiren Yörük insanının karakterini bu oyunlarda görmek mümkündür.

ANAMUR YÖRESİ HALK OYUNLARI
Yörede oynanan oyunlar ve türküler genel başlık anlamda aşağıda sıralanmaktadır. Burada tüm oyunların adları ile sözleri açıklanmıştır. Yalnız Gerali (hamçökelek) oyunu güncel ve tartışmalara konu olduğundan hikayesi de anlatılmıştır. Bütün oyunlar türkülü olup genellikle kıvrak ve hızlıdır

GERALİ(HAMÇÖKELEK):

Bu oyun ve türkü tartışmalara konu olmuş ve maalesef bir sürü yanlışlılar ortaya konulmuştur. Oyun veya türkünün esas adı hamçökelek değildir. Esas adı GERALİ' dir. Hamçökelek sadece türkünün içinde geçen bir kelimedir. Gerali bir şahıs ismidir ve türkü de bu şahısın adı ile anılmaktadır. Oyun da aşağıda anlatılan öykünün tüm anlamı, figürlerle sergilenmekte ve apaçık anlatılan olay sergilenmektedir. Öyküsüne gelince:

Anamur'un uzak bir köyünde yaşamış olan Gerali, herkesçe sevilen, sayılan bir yörük yiğididir. Gördüğü bir haksızlık üzerine kendisini ortaya atmış. Yapılan haksızlığa dayanamamış. Bir müddet obasından ayrılıp eşkıya hayatı yaşamış. Bu yaşantısı bile sevilmesine ve sayılmasına engel olmamış. Çünkü haksıza karşı haklının yanında bir eşkiyalık yapmış.
Gerali'nin annesi ve babası acaba oğlumuz eşkiyalığı bırakıp dürüst bir hayat yaşar mı düşüncesiyle evlendirmek isterler. Anne ve babasının istekleri doğrultusunda Gerali kendi köyünden bir kızla evlenir. Evlendiği bu kızın adı HEDİYE dir. Bu evlilik Gerali' nin çok hoşuna gider ve belli bir süre sonra ikinci bir kızla evlenmeye karar verir. İkinci kızın adı da DUDU dur.
Gerali, gel zaman git zaman bu iki hanımla iyi kötü yaşar gider. Zaman ilerledikçe şartlar değişir, yaşantı güçleşir. Hanımlarım eksiklerine yetemez olur. Birine bir şey alsa öbürü daha fazlasını ister olmuş. Gerali bu olaylara dayanamaz olmuş ve derdini türkülere dökmüş:

Birine aldık bir edik
Ötekine de alalım dedik
İki avrat aldık ta
Bir halt mı yedik, Geralim hey hey...
Geli geliver kız sekerek
Boğazına dursun hamçökelek

Avradın kötüsü kötüsünden de kötü
Dolapta kokutmuş yüz dirhem eti
Başına düşürmüş sirke ile biti
Yandım kötü avrat elinden hey hey....
Geli geliver kız sekerek
Boğazına dursun hamçökelek

Gır eşşeğime binerde Kaşoluktan aşarım
Canımı sıkmayın avratlarda
İkinizi de birden boşarım
Geralim hey hey......
Geli geliver kız sekerek
Boğazına dursun hamçökelek
Gerali dedikleri de bir ala dana
Çekmiş bıçağı çıkmış meydane
Birinin adı Hediye birinin adı Duduya
Yandım iki avrat elinden hey hey......

ANAMUR YOLLARI:

Anamur yolları yar yar
Yar yar amman...
Gayrak ta çakıllı a canım
Sürmelim ben yandım amman...

Bende bir yar sevdim
Yar yar yar yar amman
Uyar da akıllı a canım
Sürmelim ben yandım amman

Anamur üstünü
Yar yar yar yar amman
Duman da bürümüş a canım
Sürmelim ben yandım aman

İRFANİ:

Varın söyleyin İrfani ye de
Yarini övmesin...yar yaar
Tarasın zülfünü de yere değmesin vurgunum
Guzum a guzum.....

Uzak yoldan geldim de
Gayet yorgunum yar yaaar
Yorgun değilim de kaşlarına
Guzum a guzum.....

Düz bas kunduranı da
Yer incinmesin
Yar yandım ooooof....

GASAVET:

Yatamadım Gasavetten
Aman aman ooof...
Meraktan vay..

Aşk ataşı, çıkmaz oldu
Aman aman oooof..
Yürekten vay.....

Bittimi ola bizim elin
Aman aman ooof...
Söğüdü vay....

DANIŞMAN

İndim gittim Danışmanın düzüne
Lanet olsun çirkinlerin yüzüne haydi..
Haydi haydi atamaz oldum
Danışmanın cümbüşünden yatamaz oldum

Ayşe gelin yeni gelmiş yayladan
Hoşgeldine varamadım haydadan
Haydi haydi atamaz oldum
Danışmanın cümbüşünden yatamaz oldum

Gün görünmez menengicin dalından
Kimse bilmez ben garibin halinden haydi...
Haydi haydi atlı da geliyor
Şu kızın nameleri de tatlı da geliyor haydi

Evlerine varamadım köpekten
Al uçkuru çözemedim göbekten haydi....
Haydi haydi atamaz oldum
Danışmanın cümbüşünden yatamaz oldum

SARI KIZ:

Bağ ayrı bostan ayrı
Ayrıldım dosttan gayrı
Geliver geliver
Aslan Yarim gel gel

Sarı kızın sarı saçı sallansın
Öptük sıra şeker dudak ballansın
Geliver geliver
Gostak yarim gel gel

Şu avludan şu avluya yol gider
Hanımlara deste deste gül gider
Geliver geliver
Aslan yarim gel gel

GÜZELLER GÜZELİ

Güzeller güzeller aman aman of
Nerde gezerler, aslanım ben yadım
Eşim eşim gel gel,uğrun uğrun gel gel
Can yoldaşım vay.... .......

Nerde düğün bayram aman aman of
Orda gezerler, aslanım ben yandım
Eşim eşim gel gel, uğrun uğrun gel gel
Can yoldaşım gel

GÖKÇUKUR:

Gökçukur' a giderken
Yolda bayram ederken
Bir güzele vuruldum
Koyun da kuzu güderken

Gökçukur'un katıranı
Çoltumunda oturanı
Beşyüz altın vereceğim
Durducuğu getirene

Gökçukur'da dut bitmiş
Yapracığı gıt bitmiş
O gavurun gızcağızı
Benide nasıl unutmuş

KOYUN OKŞAMASI:

Koyunumu güttüm güttüm de eğriğine abam yatırdım
Abılası sağdı da ben sütünü getirdim, getirdim
Meleme mor koyunumda ben sütünü getirdim
Yol ver başı dumanlı dağlarda bizde geçelim

Evlerinin önü katıran torusu
Dibinde yayılırda keklik sürüsü
Onbeş kızın içinde yokta seni sağan birisi
Meleme mor koyunum da ağlattın sen bizi

SANDIM SUNDUM:

Bu türkü biraz espiritüeldir. Yeni evlenmiş gençlerin öyküsünü anlatır. İlk 3 dörtlük kıza, son iki dörtlük erkeğe aittir.

1)Şu yamaçtan bir atlı çıktı
Ah ne bileyim ben
Emmimin oğlu Rüstem
Sandım sundum ben

2) Bindirdiler ata
Ah ne bileyim ben
Kendi atımızı
Sandım sundum ben

3) Diktiler de direği
Ah ne bileyim ben
Çadır da kuracak
Sandım sundum ben

4) Altı ay sonra karnı şişti
Ah ne bileyim ben
Kabak ta yemiş
Sandım sundum ben

5) Dokuz ay sonra bir şey çıktı
Ah ne bileyim ben
Tavşan da göceni
Sandım sundum ben

LEBLEBİCİ:

Bu oyun; Anamur folkloru ve Halk oyunlarının babası sayılan Arap Şakir adlı kişinin oynadığı tek kişilik oyundur.

Leblebi koydum tasa
Doldurdum basa basa
Ah bici bici bici leblebici

Haydi gidelim bize
Nelerde yedirem size
Ah bici bici leblebici

Leblebiyi kavuram
Ah dumanını savuram
Ah bici bici leblebici

ANAMUR YÖRESİ KULLANILAN ENSTRÜMANLAR

1- KLARNET: Anamur'a dışarıdan gelmiştir. Ancak daha sonra bölgede kullanılmaya başlamış ve ana enstrüman olarak kullanılmaya başlanılmıştır.
2- KAVAL:Çoban Kavalı da denmektedir. Dilli ve dilsiz kaval olarak iki şekli vardır. Ağaçtan ve kargı denilen kamışlardan yapılır.
3- KABAK KEMANE: Herkesçe bilinen su kabağının alt kısmının kesilmesi ve üzerine sap ile deri gerilmek suretiyle yapılan bir enstrümandır. Yay ile çalınır.
4- BAĞLAMA: Herkesçe bilinen bağlamanın aynısıdır. Gövdesi genellikle dut ağacından yapılır.
5- KOLTUK DAVULU: Genellikle dut ağacından gövde yapılır. Bunun üzerine dana derisinden deri kaplanır. Mengi oyunları hariç davul koltukta el vurmak suretiyle çalınır. Gövdesi küçüktür. Tokmak ve çubuk genellikle düğün alaylarında ve mengi oyunlarında kullanılır.